Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας
Ο ναρκισσισμός είναι μια λέξη που ακούγεται πολύ συχνά πια όταν θέλουμε να περιγράψουμε κάποιον ο οποίος είναι αυτάρεσκος, θεωρεί τον εαυτό του πιο σημαντικό συγκριτικά με τους άλλους και τους αντιμετωπίζει ως κατώτερους. Όμως η έντονη αυταρέσκεια ή/και ο εγωισμός δεν θα έπρεπε να μπερδεύονται με τη Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (ΝΔΠ).
Προκειμένου κάποια/ος να διαγνωσθεί με ΝΔΠ πρέπει να πληροί 5 ή περισσότερα κριτήρια όπως αυτά αναφέρονται στο Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V, Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση 2013) .
- Έχει μια μεγαλειώδη αίσθηση του εαυτού του/της (π.χ. υπερβάλλει όσον αφορά τα επιτεύγματα και τα ταλέντα του και προσδοκά να αναγνωριστεί ως ανώτερος/η χωρίς να έχει απαραίτητα τα ανάλογα επιτεύγματα).
- Είναι απασχολημένος/η με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, λαμπρότητας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης.
- Πιστεύει ότι είναι «ιδιαίτερος/η» και μοναδικός/η και μπορεί να γίνει κατανοητός/η μόνο από άτομα υψηλού επιπέδου και θα πρέπει να συναναστρέφονται μόνο με σπουδαία άτομα.
- Απαιτεί υπερβολικό θαυμασμό από τους άλλους.
- Έχει παράλογες προσδοκίες. Απαιτεί ευνοϊκή συμπεριφορά ή αυτόματη συμμόρφωση των άλλων με τις προσδοκίες του/της).
- Είναι διαπροσωπικά εκμεταλλευτικός/ή (δηλαδή εκμεταλλεύεται τους άλλους για να πετύχει τους δικούς του σκοπούς).
- Δεν διαθέτει ενσυναίσθηση: είναι απρόθυμος να αναγνωρίσει και να κατανοήσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
- Συχνά ζηλεύει τους άλλους ή πιστεύει πως οι άλλοι τον ζηλεύουν.
- Παρουσιάζει αλαζονικές, υπεροπτικές συμπεριφορές.
Πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν αυτά τα κριτήρια σε κάποιο βαθμό. Ωστόσο, χρειάζεται να σημειωθεί πως η διάγνωση ΝΔΠ αφορά αποκλειστικά ενήλικες και γίνεται μόνο όταν υπάρχουν συμπτώματα τα οποία προκαλούν δυσλειτουργία στο άτομο σε κοινωνικό ή προσωπικό επίπεδο.
Άτομα με ΝΔΠ υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους και αισθάνονται έκπληκτοι όταν δε λαμβάνουν επαίνους και αναγνώριση για τα κατορθώματά τους. Θεωρούν πως οι ανάγκες τους είναι ξεχωριστές και υπεράνω των αναγκών που μπορεί να έχει ένας «συνηθισμένος» άνθρωπος. Επιπλέον, επιμένουν να έχουν πάντα τον «κορυφαίο» γιατρό, δικηγόρο, δάσκαλο yoga κοκ. Είναι ιδιαίτερα γοητευτικά άτομα, ωστόσο με πολύ εύθραυστη αυτοεκτίμηση και για αυτό προσπαθούν και συχνά καταφέρνουν να εκμαιεύσουν φιλοφρονήσεις.
Στις ερωτικές σχέσεις, ειδικά στην αρχή, μπορεί να βομβαρδίσουν το σύντροφο τους με υπέρμετρες πράξεις αγάπης και φροντίδας (Love Bombing). Στην πραγματικότητα όμως η συμπεριφορά αυτή έχει ελεγκτική και χειριστική πρόθεση προς όφελος τους. Όταν οι προσδοκίες τους δεν καλύπτονται αισθάνονται θυμωμένοι και μπερδεμένοι. Παρουσιάζουν έλλειψη ευαισθησίας και ενσυναίσθησης και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εκμετάλλευση των άλλων. Περιμένουν αφοσίωση και άμεση κάλυψη των αναγκών τους χωρίς να ενδιαφέρονται για τις επιπτώσεις στη ζωή των άλλων ανθρώπων. Τέλος, τείνουν να δημιουργούν σχέσεις και φιλίες μόνο εφόσον είναι ωφέλιμες για εκείνους και ως ένα μέσο ώστε να τονωθεί η αυτοπεποίθησή τους.
Υπάρχουν 2 είδη ναρκισσιστών, ο εμφανής και ο συγκαλυμμένος.
Χαρακτηριστικά του εμφανούς τύπου είναι η μεγαλοπρέπεια, η αναζήτηση προσοχής και η αλαζονεία. Στις διαπροσωπικές σχέσεις τους είναι ευχάριστοι, ιδιαίτερα συμπαθείς, αλλά χτίζουν ψεύτικες, χειριστικές σχέσεις. Δεν δείχνουν ενσυναίσθηση για τις ανάγκες των γύρω τους και χάνουν εύκολα το ενδιαφέρον τους όταν δεν εκπληρώνονται οι επιθυμίες τους.
Ένας συγκαλυμμένος ναρκισσιστής, από την άλλη πλευρά, φαίνεται ήσυχος και ταπεινός και είναι ευαίσθητος στην κριτική των άλλων. Αν και μπορεί να δείχνουν ήσυχοι, έχουν κι αυτοί μεγαλειώδη άποψη για τον εαυτό τους. Κοινωνικά, προσπαθούν να αποφύγουν να είναι το επίκεντρο της προσοχής, αλλά το αναζητούν ενεργά επισημαίνοντας τις ασυνήθιστες και ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Οι συγκαλυμμένοι ναρκισσιστές συχνά παρουσιάζονται ως θύματα της ζωής ή των άλλων.
Συχνά, άτομα με ΝΠΔ ξεκινάνε ψυχοθεραπεία είτε επειδή έχει προκύψει κάποια κρίση στη ζωή τους είτε επειδή συνυπάρχει κάποια άλλη ψυχοπαθολογία όπως κατάθλιψη ή άλλη διαταραχή προσωπικότητας. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας παρουσιάζουν έντονες άμυνες και αμφισβήτηση προς τον θεραπευτή.
